A rohi âmui noa ai au e te Etäretia nä roto i te pure, te täuà-parau-raa e te ìmiraa i te pähonoraa i te mau uiuiraa faufaa roa, ua tupu rahi tö ù färiiraa i te mau arataìraa nö ô mai i te Atua rä nö te riroraa mai èi mero nö te Etäretia, e te tahi atu mau parau faufaa roa e te rü. Te tahi òhipa faahiahia tei orahia e au, ò te arataìraa ia te Värua ö te Atua ia ù ia taiò e raverahi mau îrava ö te mau päpaì moà. E ia hope atu tä ù faahöhonuraa i te tahi mau mea i päpaìhia, ua faatütonu mai rä te Värua maitaì i tö ù hïroà i nià i te Taratia 3 :27-29 :
« O tö òutou atoà hoì i päpetitöhia i roto i te Metïa rä, ua àhu i tä te Metïa rä. Aita e âti Iuta, àita e Herëni, àita e tävini, àita e tiàmä, àita e täne, àita e vahine ; höê-ä hoì òutou i roto i te Metïa rä ia Ietü. »
A ìmi noa ai au i te auraa mau ö tëie parau, ua faaraaraa mai rä te värua ia ù i te âano rahi fäito-òre ö te muihere ö te Atua e manii mai roto mai i te Metïa nö te taui i te tuiauraa i rotopü i te mau taata tätaìtahi i roto i te tahi ao âmahamaha. Nö reira, ua rahi aè tö ù päpü i tëie nei i te püai ö te Evaneria ä te Metïa nö te fänau i te tahi rahuraa âpï i rotopü ia rätou tei òre i mataù i te ora ia au i tä na rä faaueraa i roto i te autahi moà.
I te mea ë, te päpü roa mai rä te auraa ö te hinaaro o te Atua, ua arataì atu rä te Värua ia ù ia tütonu i nià i te tahi mau pene ö te Haapiiraa faaroo e te mau heheuraa E mau arataìraa värua e pae tino anaè ïa ia riro mau ä èi nünaa mata-ara (èi hiòraa, a taiò i te mau Pene 10 :6 ; 147 :7 ;149 :4 ; 161 :5 ; 162 :7, e te pene 163 :7). E riro taua mau pene rä èi faataaraa i te mau arataìraa värua tumu i färiihia e te taatoàraa i te tahi mau auraa taaê tö rätou ia faauhia i te tuaâài e te märamaramaraa ö te taata. A riro ai èi nünaa mata-ara arataìhia e te mana-atua – e àita atu e faanahoraa – mäoti rä ia hiòpoà faahou i te tahi mau taime i te mau faaotiraa e te mau mea i mätauhia, ia rahi aè ä te märamarama ö te tätararaa i raro aè i te arataìraa ö te Värua.
Mai te mau-päpü-raa i tëie mau mea i roto i te feruriraa, te tuu atu nei au i te parau aò i muri nei i tö te Etäretia èi pähonoraa i te tiàororaa ä te Värua ö te Atua. Te püpü atu nei i tëie parau aò nä roto i te âàu haèhaa, mä te ìte mänava i tö ù mau ôtià e tö ù paruparau, ò tä ù i amo noa nä mä te teiaha. Te tuu atoà atu nei au i tëie mau parau mä te tiàturi hope roa i tö rätou riroraa mau èi reo nö te värua nö te paari e te heheuraa e manii hope-tau-òre mai ô mai i te Atua rä a tau e a hiti noa atu.
I to te mau tino, pupu e àutahuàraa, i tö te Apooraa rahi, e i t te Etaretia :
1
Òutou paatoà tei faaö ia òutou i roto i te pure, te täuà-parau-raa e te ìmiraa i te ìte e au nö te mau uiuiraa faufaa roa nö te oraraa ö te Etäretia, ia haamaitaìhia òutou nö tä òutou pähonoraa e tö òutou faaroo. Ua riro tä òutou mau tautooraa nö te haamähoraraa i tö òutou oraraa ia î òutou i te Värua ö te Atua èi pähonoraa i te piiraa ia riro òutou èi nünaa mata-ara mau, e haamaitaìraa rahi te reira nö te Etäretia taatoà. Tö òutou hinaaro värua mateono (höhonu) i te märamarama e te parau mau, ua faatupu mäoti ia i te tahi àpu tià maitaì ia ôhie i te Värua ia tomo mai nö te höroà mai i te tahi aòraa faauruhia èi arataìraa mana nö te Etäretia.
2
A. Te mau faaueraa i höroàhia atu nä i mua nä nö te päpetitöraa, è mau mea tano ihoä te reira nö te haamataraa o te Etaretia e tö na vaihöêraa i tö na haamataraa e te mau matahiti i muri iho. Terä rä, i te mea ë te rahi noa mai rä te feiä tei tae te märamarama ia rätou – taaê noa atu ai tä te Etäretia nei faanahoraa ia au i tö na iho mana – àita te òhipa faaora ä te Atua i tä-ôtià-hia i roto noa i te Etäretia nei.
B. Te muihere ö te Atua, tei heheuhia mai nä roto ia Ietü Metïa, te tupumaumau-òre noa rä ia e âtitià aè te Rahu ä te Atua, i ô atu-ä i te märamarama o te taata nei, e te ôhipa rä taua muihere rä nö te faatupu i te mau hinaaro ö te Atua i roto i te oraraa ö te taata nei. Mä te tüàti mäite i te hinaaro ö te Atua, nä te Värua maitaì i arataì i te tahi mau taata ia färii e ia fäì ia Ietü Metïa nä roto aè nä i te päpetitöraa teretitiano, e ua tae te hinaaro e pähono ä i te piiraa nä roto i te faariroraa ia rätou èi mero nö te Etäretia.
C. Rätou atoà tei färii aè nä i te päpetitöraa ö te pape mä te âàu haèhaa e te tätarahapa, èi täpaò nö tö rätou faaroo ia Ietü Metïa, e tià roa ia rätou ia riro mau èi mero nö te Etäretia nei nä roto atu i te tämauraa ä te Värua Maitaì.
D. Ia ravehia te tämauraa värua i muri aè i te tahi tau faaineineraa, èi reira ò ia e haapiihia ai i te mau fä ä te Etäretia, tä na mau tiàturiraa, tö na märamaramaraa i te oraraa ö te pipi ö tä na iho e fafau atu i te Atua e te mau mero ö te autahi moà.
E. I roto i te pure tämauraa, ia faahitihia te muihere i faanaòhia e tëie taata tei färii aè nä i te mana ö te päpetitöraa i roto ia Ietü Metïa. Ia haamaitaì-atoà-hia te Värua maitaì i reira nö tä na firiraa i te mau täreni tätaìtahi ö te taata ia riro èi mau autahi hururau nö te faahoturaa i tö rätou tiàraa pipi e nö te haapaari i te paturaa i te Etäretia.
3
A. Tei tïtauhia atu nei te Etäretia taatoà ia tütonu mäite ä i te auraa mau ö tö na päpetitöraahia. I te mea ë ua päpetitöhia e ua tämauhia òutou, a utuhi hope roa i tö òutou oraraa i roto i te täviniraa i te Metïa.
B. Ia ora-märamarama òutou i te auraa ö tö òutou päpetitöraa i te mau mahana atoà a hotu noa ai òutou i te ìte e te aravihi nö te oraraa ö te pipi. A päturu mäite mä te rima höroà i te mau täviniraa ä te Etäretia, tei haamauhia e te Värua nö te faahoìraa mai i te hau ö te Metïa, ò ia atoà ia te Tiona ö tö òutou tiaìtururaa.
C. Te tïtau mai rä te Metïa mure-òre ia rätou tei òre ä i färii i te päpetitöraa mä tëie reo iti : « A pee mai ia ù nä te êà ö te parautià e te hau ». Ia päpetitöhia òutou i te pape e te värua, e a tomo mai i roto i tö òutou fare värua a riro ai èi mero e hope roa nö te tino.
Te ui-tämau noa rä te tahi pae e näfea rä te faatereraa i te ôroà ä te Fatu. I te tahi mau vähi, ua haaparuparuhia te auraa, te faufaa e te püai ö tëie ôroà moà nä roto mai i te taa-òre e te faaineine-òre-raa. Nö te reira mau tumu, te höroàhia atu nei tëie mau aòraa mai te mana ö te Värua maitaì
4
A. A höroà i te ôroà ä te Fatu i rätou paatoà tei fäì ia rätou èi feiä pee i te Metïa e ia riro te reira èi täpaò ìte-mata-hia nö te here e te auhoaraa teretetiäno, e ia fänaò âmuï-hia te reira èi haamanaòraa i te pohe e te tià-faahou-raa ö Ietü Metïa. E mana tö te taata tätaìtahi ia faaoti nö na iho ia färii àore rä ia haapae i te mau taipe ia au i tö rätou faaroo e tö rätou ìte-mäiteraa mä te tüàti maitaì i te mau arataìraa ä te Peretiteniraa mätämua.
B. Eìta tëie mau haapiiraa e faaiti mai i te tahi atu mau faufaa ö te mau ôroà moà i roto i te oraraa ö te Etäretia. Ia ruru anaè te Etäretia nö te ôroà ä te Fatu, ia haamëharahia te mau mero e tëie taua taime rä e tià roa ai ia rätou ia fäì faahou i te fafauraa ö tö rätou päpetitöraahia, ia faafäite i te mau tuiauraa tei päètaèta haere, e tae roa i te faaö atu i roto i te fä ä te Etäretia nö te pororaa i te mau autahi nö te rima höroà, te parautià e te hau.
C. A ìmi i te mau räveà atoà e höroàhia mai ô mai i te Ôroà ä te Fatu ia turu-värua-hia te Etäretia a riro mai ai èi täpaò ora mau nö te oraraa, te tütia, te tiàfaahou-raa e te vai-tämau-raa mai ö te värua ö te Metïa i rotopü ia tätou. Tei roto i tëie ôroà moà te piiraa mana-atua i te Etäretia ia riro ò ia èi ö moà nö te haamaitaìraa, nö te rapaâuraa e te hau ö te rahu ä te Atua.
E raverahi mau uiuiraa höhonu roa nö nià i te huru mörare e te tuiauraa ö te taata tëie e tämau noa mai rä i tupu i roto i te mau pätireia. E mau tumu parau höhonu e te fifi ia tuatäpapahia ia räpae-ê atu i taua mau vähi rä, inaha e peu taaê tä te tahi i te tahi, e âàmu taaê tö te tahi i te tahi, e märamarama taaê hoì tö te tahi i tä te tahi hiòraa i te mau päpaì moà. Mai tëie i muri nei, òia hoì te haapiòraa i te vahine i mua i te täne, te ôòtiraa i te teo vahine, te faaipopiporaa i te tamarii, te faaipoipo faahepohia, taaê noa atu ai te täòtià-òre-raa i te mau hinaaro ö te tino. Nä reira atoà te tümäraa e te faatïtïraa i te mau vahine ìvi, te hämani-ìno-raa i te feiä i tae te hinaaro i te feiä höê ä âpeniraa tö rätou, taaê noa atu ai te rauraa ö te mau faanahoraa nö te faaipoiporaa i te pae nö te ture, i te pae faaroo, e aore rä i te pae totiare, o te tahi noa maa vähi iti ia tëie.
I muri mai e nä matahiti e raverahi i maìri iho nei, te rahi noa mai rä te hinaaro ia pahonohia te mau tumu parau i te pae mörare e te pae atoà ö te ture, inaha te höhonu roa atu rä taua mau fifi rä i te mea ë ua tae atoà te Etäretia i te mau poro atoà ö tëie nei paraneta. I faauehia nä te Etäretia nä roto i te heheuraa i mua aè nei ia färii tätou i te mau täfifiraa e te òaòa atoà mai roto mai i te rauraa nö te mea ua tià i te hinaaro ö te Atua. (Haapiiraa faaroo e fafauraa 162 :4). Ei pähonoraa i tä ù mau täparuraa nä roto i te pure ia märamarama vau i te mau hinaaro ö te Atua ia òhipa tätou noa atu te mau täfifiraa ö te mau tumu e raverahi, e inaha ua haamaitaì mai rä te Atua ia ù mä te höroà mai i te mau parau aò i muri nei :
5
E mea faufaa ia ìte òutou ë a päpetitö-mau-hia ai òutou i roto i te Metïa, ua riro mai ia òutou èi tuhaa nö te òhipa âpï ä te Atua. A färii ai òutou i te ora e te värua ö te Metïa, e taui atoà tä òutou hiòraa ia òutou iho e ia vetahi-ê. Ua oti ia te tau nö te mau peu i mätaunoa-hia i mutaa rä i te tätuhaaraa i te taata ia au i tä rätou faufaa, tö rätou tiàraa totiare, tö rätou âpeniraa, tö rätou huru, e àore rä tö rätou tauraraa taata, èere atu rä ia te reira i te mea faufaa faahou. Mai roto mai i te Evaneria ä te Metïa, e autahi âpï tëie i fänau mai mä te faaòromaì, te faafaite, te autahiraa i roto i te rautahiraa, i roto i te here, e te reira te mau täpaò nö te hau ö te Atua e haere mai rä.
6
A. Mai tei heheuhia nä roto mai i te Metïa, te Atua te Rahu ö te mau mea atoà, ò ia anaè te tià ia haavä i te huru e te auraa nö te tahi i te tahi èi täpaò nö te faufaa e te haamaitaì ä te Atua ia rätou e te pärururaa hoì i te feiä roo-ôhie-noa-hia i te raveìno. Ia haamau-roa-hia tëie huru tuiauraa i roto i te ture ö te here-aroha ö te Metïa, te faaturaraa te tahi i te tahi, te amoraa i te mau höpoià mä te au, te faatupuraa i te tià, te fafauraa e te faaroo, e àita reà e ture e faahape i te reira.
B. E a rahi mai ai te märamarama ö te Etäretia e a faaòhipa ai ò ia i tëie mau ture, e riro te mau uiuiraa e fä mai nö nià i te âpeniraa maitaì ö te taata, te türaa ö te taata i tö na vahineraa àore rä täneraa, te tiàraa ö terä e terä, te tuiauraa, te faaipoiporaa, e tae roa atu i te tahi atu ä mau uiuiraa, e riro te reira mau tumu parau i te mätaratara ia au i te hinaaro ö te Atua. Ia tiàturi mäite ë, àita höê noa aè i roto i tëie mau ture e türaì rä ia hotu te miimii, te haapaò-òre, te peu ìno, te faaìno e àore rä te ìmiraa fanaò i te mau hinaaro varivari ö te tino nei.
C. I mua i tëie mau uiuiraa paari roa, e mea tià i te tahi pae ia ìmi i te pähonoraa e te märamarama i roto i te mau päpaìraa moà. A ìmi i roto i te mau päpaì moà te Parau Ora e âfaì mai i te ora, te faaoraa maì e te tïaìturu i te taatoàraa. A hii e a poro anaè i tëie parau tià e haamatara ia tätou i te taura ö te haavïraa.
7
A. Mai te mea ë è Etäretia mata-ara mau tätou, tïtauhia tätou ia märamarama e ia päpü maitaì i te faataaraa i te mau tumu parau e tià ia faaotihia e te Apooraa rahi, i te tahi atu mau tumu parau e riro i te maitaì aè ia tuatäpapahia i roto i te mau pätireia e au nö te reira, e àore rä nä rotoi te tahi atu mau räveà.
B. Nö te mau ture papa e arataì i te oraraa e te tuiauraa ö te mau mero, nä te Apooraa rahi te reira e faaoti. Eiaha te Apooraa rahi ia faaoti i te mau ture nö te mau hau atoà mai te mea e riro taua mau faaotiraa rä i te faatupu i te àti nö te feiä e noho i reira.
C. Terä rä, taime rä, e mea tià atoà ia ravehia te tahi mau faaotiraa i roto i te tahi mau Hau nö te maitaì ö te faaâpïraa ä te Evaneria ia haere tämau i mua mä te tiàturi i tö na rä püai. Nö reira, ia rave te mau Faatere ö te Etäretia Nui i tä rätou òhipa nö te pähonoraa- mai tei faauehia mai e te ture ä te Etäretia – nö te faatupu e nö te tätararaa i te auraa ö te mau ture ä te Etäretia èi pähonoraa i te mau hinaaro ö te Etäretia i roto i te rauraa ö te Hau ö te ao nei, mä te faatura i te mau faaueraa mai roto atu i tëie nei parau aò.
D. Mai te mea ë è mea tià e è mea maitaì, ia faatupuhia te tahi mau rururaa mero hope i terä e terä mitioni nö te faaâànoraa atu i te mau täuà-parau-raa, ia rahi te märamaramaraa e te manaò höê. I roto i taua mau rururaa rä, ia vai noa mai te värua ö te here, te tià e te parau mau.
Ua hiòpoà mäite te Tino Ahuru mä piti e te Tino ö te mau Peretiteni ö te mau Hitu àhuru i te mau faaueraa i nià aè nei, e te pii mai rä rätou ia tupu te rohi-âmuiraa e tià ai i ropü i te mau tino täviniraa atoà. I te mea ë ua ìte au i tä rätou mau tautooraa nö te faaôhie i te tuiauraa nö te haapüai i te pororaa i te mitioni paturaa ä te Etäretia, te höroà tiàmä atu nei au i te parau aò i muri nei :
8
A. E höpoià nä te Etäretia ia fänaò te taata tätaìtahi e te mau Hau atoà ö te ao nei i te tiàmäraa ö te parautià nö roto mai i te Evaneria, nä roto atu ia i te fäitomaitaì-raa e te tono-mäite-raa i te mau tävini e tei au mai.
B. Nö tëie mau tumu, e tià i te tahi mau taime ia faatanohia, mai te mea e hinaarohia, te rahiraa ö te mau tino Hitu àhuru, nä reira atoà te mau peretiteni nö te mau tino àhuru mä piti, èi pähonoraa i te mau hinaaro ö te pororaa èvaneria nä roto i te mau tuhaa haapaòhia e te mau àpötetoro. Nä te Peretiteniraa mätämua, mai te turuhia e te Tino ahuru mä piti, e te Tino ö te mau Peretiteni Hitu àhuru, e faanaho mai te mau ture nö te haamauraa i te numera, te haamauraa e te höpoià ä te mau tino hitu àhuru e te mau peretiteni hitu àhuru.
C. Ia tupu vave haapeepee te mau täviniraa i te Evaneria ä te Etäretia.
A tae ai au i te höpeà ö tëie parau aò, te faaea nei au maa taime iti nö te noho i pihaìiho i te Atua nä roto i te pure e te mämüraa, a ìmi noa ai au i te haapäpüraa e te haamäramaramaraa. Mai roto i taua taime fäìraa i tö ù nei faaroo, inaha te pura mai rä mai te manaò-òre-hia e au tëie mau parau höpeà ia neneìhia i roto i te parau aò nei, èi òhipa e èi tämatafaahou-raa i tö tätou püai :
9
A. E te mau tamarii herehia nö te Faaâpïraa, te hotu-tämau-raa ö tö òutou na faaroo e te Atua, e mea arataìhia te reira e te Värua, nä roto mai i te rauraa ö te mau òhipa i tupu, te mau tämataraa i tö òutou paari, e i te tahi taime ua hitimahuta atoà òutou. Nä roto i te muihere ö te Atua ua fätata òutou i te faatupu i te ôrama höpeà roa nä te Etäretia.
B. Ia tae tö òutou hinaaro ia ora òutou i roto i te autahi moà mai te tahi rahuraa âpï i te rahi aè i tö òutou mataùraa taata noa i te tauiraa pae värua e te tuiauraa, èi reira ïa òutou e riro ai mai ia òutou iho i te piiraahia. Te tiàraa ö Tiona nehenehe, te pätireia nö te hau ö te Metïa, te tïaì noa mai rä ia i tä òutou pähonoraa höhonu mau i te piiraa ia mau päpü i te fafauraa ä te Atua ia tupu te Hau ö Ietü Metïa.
C. Te faaue mai rä tëie fafauraa ia moà atoà te oraraa nö te faatura e te heheu mai i te värua ö te Atua e tä na rä òhipa faafäiteraa i roto i tä na rahuraa. E tïtauhia nö te reira te tiàâuraa ö te oraara taatoà nö te haaparareraa i te mau täviniraa nö te faaâpïraa, rätou ihoä rä tei faaoti e püpü ia rätou ia ìtehia te faufaa ö te taata, ia päruruhia te moàraa ö te rahuraa, e rätou te ìmi rä ia mämä e ia raumaì te mamae tino e tö te värua.
D. Mai te peu ë te hinaaro mau rä òutou ia riro èi Autahi nö te Metïa, ia färii ia tö òutou nä tino i te mau manaònaòraa e tei faaruruhia e te Metïa.
E. E mea rahi te mau ôpuaraa e te mau taime nö te faatupuraa i te reira. E noho päpü-òre e te ôtohetohe noa änei òutou i raro aè i te maru ö to òutou taiäraa, hauriàriàraa, e te päpü-òre ö tö òutou nä faaroo ? E àore rä e haere òutou i mua mä te türamahia e tö òutou ìtepäpü-raa i te moàraa ö tö òutou piiraahia e tö òutou ìte mata-ara-raa ?
F. Te òhipa ä Ietü Metïa ö te mea faufaa roa aè ia e vai mai rä i roto i tö tätou tere.
Ua rahi roa mai te teiaha ö te höpoià i nià i te tapono ö te tävini perofeta mai te âpooraa rahi i maìri atu rä. Terä rä, tä ù püpüraa ia ù i te Etäretia, tö ù here i tö tätou nünaa, e tö ù tiàturiraa päpü i te piiraa ä te Värua i te Etäretia, àita ia te reira i mörohi, hau roa atu ua tupu mai i te rahi.
Mä te tiàturi i te värua àravihi e te paari ö te Etäretia, te faahoì atu nei au i tëie mau parau aò ia òutou nä, ia feruri òutou mä te pure tämau ia höroà tämau-hia mai te ìte. A tere âmuï noa ai tätou, ia haamaitaì te värua muihere ia òutou mai tä na i haamaitaì mai ia ù e ia rätou paatoà e ìmi rä i te haapäpüraa ä te Värua i tëie mau parau aò.
Stephen M. Veazey,
Peretiteni no te Etaretia
Initipeneteni, Mituri,
I te 11 no Eperëra 2010